Η σημαντική αύξηση του Ευρωσκεπτικισμού

H εμπιστοσύνη στην ΕΕ έχει μειωθεί δραματικά σε όλη την ήπειρο. Και οι νότιοι  οφειλέτες και οι βόρειοι  πιστωτές αισθάνονται θύματα.

Αρχικά θεωρήθηκε βρετανική ασθένεια. Αλλά ο ευρωσκεπτικισμός έχει πλέον εξαπλωθεί σε όλη την ήπειρο όπως ένας ιός. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Ευρωβαρόμετρου, η εμπιστοσύνη στο ευρωπαϊκό σχέδιο έχει πέσει ακόμα πιο γρήγορα και από τους ρυθμούς ανάπτυξης. Από την αρχή της κρίσης, η εμπιστοσύνη στην ΕΕ έχει μειωθεί από 10 σε -22 μονάδες στη Γαλλία, από 20 σε -29 στη Γερμανία, από 30 σε -22 στην Ιταλία, από 42 σε -52 στην Ισπανία, από 50 σε -6 μονάδες στην Πολωνία και από -13 σε -49 μονάδες στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι όλοι στην ΕΕ έχουν χάσει την πίστη τους στο ευρωπαϊκό όραμα: πιστωτές και οφειλέτες, χώρες εντός και εκτός της ευρωζώνης, καθώς και χώρες που επιθυμούν την ένταξή τους. Το 2007, όλοι νόμιζαν ότι οι πολίτες του Ηνωμένο Βασιλείου, που σκόραρε μείον 13 μονάδες στην εμπιστοσύνη, ήταν οι ακραίοι ευρωσκεπτικιστές. Τώρα, παραδόξως, οι τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης έχουν ακόμη χαμηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης στα θεσμικά όργανα της ΕΕ από αυτήν της Βρετανίας το 2007. Τι συμβαίνει λοιπόν;

Η παλιά εξήγηση για τον ευρωσκεπτικισμό ήταν η υποτιθέμενη ύπαρξη δημοκρατικού ελλείμματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αποφάσεις, έλεγαν οι επικριτές, λαμβάνονταν από ενεξέλεγκτα όργανα και όχι από τις εκλεγμένες εθνικές κυβερνήσεις. Όμως, η τρέχουσα κρίση δεν γεννήθηκε από μια σύγκρουση μεταξύ των Βρυξελλών και των κρατών μελών, αλλά μια σύγκρουση μεταξύ της δημοκρατικής θέλησης των πολιτών στη βόρεια και στη νότια Ευρώπη, ανάμεσα στο λεγόμενο κέντρο και στην περιφέρεια. Και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν τώρα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.

Στο παρελθόν, υπήρχε ένας άγραφος κανόνας ότι τα όργανα της ΕΕ θα αστυνομεύουν την ενιαία αγορά και άλλους τεχνικούς τομείς της πολιτικής - από τους κοινούς κανόνες για τη σύνθεση της πάστας ντομάτας έως τις εκπομπές ήχου των χορτοκοπτικών μηχανών- ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να έχουν το μονοπώλιο στην παροχή των υπηρεσιών και στη χάραξη πολιτικής στους πλέον ευαίσθητους τομείς από τους οποίους εξαρτώνται οι εθνικές εκλογές.

Από την έναρξη της κρίσης, οι πολίτες στις πιστώτριες χώρες αντιδρούν στην ανάληψη της ευθύνης για τα χρέη των άλλων, χωρίς μηχανισμούς για τον έλεγχο των δαπανών. Με το δημοσιονομικό σύμφωνο και τις απαιτήσεις της ΕΚΤ για ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, οι ευρωκράτες έχουν περάσει πολλές από τις κόκκινες γραμμές της εθνικής κυριαρχίας, επεκτείνοντας τη δικαιοδοσία τους πέρα ​​από τα πρότυπα ασφάλειας των τροφίμων στην άσκηση ελέγχου στις συντάξεις, τους φόρους, τους μισθούς, την αγορά εργασίας, και τις θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα . Στον πυρήνα δηλαδή του κράτους πρόνοιας και των εθνικών ταυτοτήτων.

Για έναν αυξανόμενο αριθμό των πολιτών στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, η ΕΕ μοιάζει με το ΔΝΤ στη Λατινική Αμερική: ένα χρυσό ζουρλομανδύα που στραγγαλίζει το χώρο για εθνικές πολιτικές και καθιστά τις δημοκρατίες κενές περιεχομένου. Σε αυτό το νέο σενάριο, οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, αλλά οι πολιτικές παραμένουν ουσιαστικά οι ίδιες και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Στο μεταξύ, στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, η ΕΕ όλο και περισσότερο φαίνεται να έχει αποτύχει στον έλεγχο των πολιτικών του νότου. Οι πιστωτές έχουν μια αίσθηση θυματοποίησης που αντανακλά εκείνη των οφειλετών.

Αν κυριαρχία νοείται η ικανότητα των ανθρώπων να αποφασίσουν τι θέλουν για τη χώρα τους, λίγοι είτε στα βόρεια είτε στα νότια σήμερα αισθάνονται κυρίαρχοι. Ένα σημαντικό μέρος της δημοκρατίας έχει εξαφανιστεί σε εθνικό επίπεδο, αλλά δεν έχει αναδημιουργηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Σε ένα πλήρως λειτουργικό εθνικό πολιτικό σύστημα, τα πολιτικά κόμματα θα ήταν σε θέση να εκφράσουν αυτές τις διαφορετικές οπτικές γωνίες - και δυνητικά να λειτουργήσουν ως διαιτητές και να βρουν κοινό έδαφος μεταξύ τους. Αλλά αυτό είναι ακριβώς ό, τι το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να προσφέρει: επειδή δεν διαθέτει αληθινά πολιτικά κόμματα, μια σωστή κυβέρνηση και μια δημόσια σφαίρα, η ΕΕ δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις αποτυχίες των εθνικών δημοκρατιών. Αντί για μια μάχη των ιδεών, η ΕΕ έχει αμαυρωθεί από έναν φαύλο κύκλο μεταξύ του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού και τεχνοκρατικών συμφωνιών μεταξύ των κρατών μελών που φοβούνται τους πολίτες τους.

Αυτή η αύξηση του αντιευρωπαϊσμού ήρθε για να μείνει; Η ελπίδα είναι ότι όσο θα αυξάνεται η αναπτυξη, ο ευρωσκεπτικισμός θα αποδυναμώνεται και τελικά θα υποχωρήσει. Όμως, η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στην ΕΕ είναι πολύ βαθύτερη. Ο ενθουσιασμός για την ΕΕ δεν θα επιστρέψει εάν η ΕΕ δεν αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα κράτη μέλη και τους πολίτες της.

Πηγή: ecfr.eu (European Council of Foreign Relations)